Door het gedoe met de vertraging van het vaccineren zwelt (voor het eerst tijdens deze crisis) de kritiek op de overheid aan. Maar op vele punten heeft men vanaf maart belangrijke steken laten vallen. Zo had men een veel centralistischer aanpak moeten kiezen en breder gebruik moeten maken van de know-how van derden. Maar dat gebeurde en gebeurt niet. Wel krijgen we als burgers de schuld als de cijfers tegenvallen. Wij hebben het steeds gedaan.
Lees volledig artikel: Zij hebben het slecht voor elkaar en wij krijgen de schuld
De kritiek zwelt aan
Voor het eerst sinds de start van de crisis, zie je nu breed in de media en onder een groot deel van de bevolking kritiek komen op de aanpak van de overheid. Het betreft het startmoment van het vaccineren en het tempo en de strategie van de uitrol van het vaccineren.
Uit een vandaag gepubliceerd onderzoek van Peil.nl blijkt bijna de helft van de Nederlanders het eens met de stelling “Mijn vertrouwen in het beleid van de regering t.a.v. het Coronabeleid is hierdoor duidelijk afgenomen.”
Daarvoor leek het erop dat elke kritiek die men zou kunnen hebben, kapot sloeg op de muur van angst, die er onder een groot deel van de bevolking heerst over het gevaar van besmet worden door het virus. Deze angstgolf ontstond begrijpelijkerwijs door de ontwikkelingen van het virus in maart, met name in Bergamo, Italië.
Angst in stand gehouden
Maar daarna werd die angst, schijnbaar met graagte, door RIVM/OMT en de overheid in stand gehouden. Met als duidelijk doel om vanuit die angst de mensen aan de maatregelen te laten houden. Maatregelen die zij van belang achtten. In die mix lieten de media hun kritische vermogen vrijwel varen (sommige uitzonderingen daargelaten). En zo zijn we in de huidige situatie beland.
Wat mij daarbij het meeste ergert, is dat de overheid (op advies van RIVM en OMT) met simpele pennenstreken zeer ingrijpende maatregelen neemt. Deze grijpen die in op het leven van burgers en het functioneren van bedrijven en organisaties. Maar dat wat ze zelf zouden moeten en kunnen regelen keer-op-keer slecht tot zeer slecht doen. Zonder dat je het gevoel hebt dat ze daarvan echt leren. En vervolgens wanneer cijfers niet de goede kant op gaan, krijgen de burgers daar de schuld van. En merk je op geen enkele wijze dat men twijfelt aan de eigen aanpak.
De oorzaak eerst
Ik zal kort een serie voorbeelden geven van wat ik bedoel. Maar ik start met de oorzaken van dit alles. Iets wat de regering zich ergens eind maart had moeten realiseren en waarop snel ingrijpende maatregelen hadden moeten worden genomen.
Nederland is een polderland.
Er zijn veel overlegstructuren en er is geen duidelijke hiërarchie. Dat heeft voordelen, maar ook nadelen, en zeker bij een grote crisis. Om in dit polderland alles een vorm van overzichtelijkheid en controle te geven, kennen we een grote mate van bureaucratie. Ten tijde van een stevige crisis is er echter een strakke hiërarchische lijn top-down noodzakelijk. Door die in maart/april snel op te tuigen bleef en blijft het modderen bij vrijwel alles waar de overheid bij betrokken is.
Nederland en Nederlanders kennen een soort arrogantie t.o.v. het buitenland.
Dat gaat ook samen met een gebrek aan kennis of interesse over wat men in het buitenland doet en waarom. Zo moeten we altijd zelf weer het wiel uitvinden. Of stellen we dat wat elders werkt, bij ons niet kan.
Bij een grote crisis is het cruciaal de kunde en inzet van veel mensen goed te kunnen benutten.
Dat betreft zowel bij het maken en evalueren van het beleid als bij de uitvoering ervan. Maar dat is in Nederland niet gebeurd. Men heeft de ambtelijke organisatie die men had (zowel bij de Ministeries als bij overheidsorganisaties, zoals RIVM en GGD) zoveel mogelijk intact gehouden en geprobeerd om op die manier een crisis van enorme omvang te bestrijden.
Zowel de structuur was daar ongeschikt voor, als dat men had moeten onderkennen dat voor die noodsituatie de betrokken personen niet optimaal waren toegerust. Niet dat individuele personen niet erg hun best hebben gedaan. Maar het ontbrak aan de juiste crisis-structuur. En men had op sleutelposities andere mensen moeten aantrekken met vaardigheden, die in zo’n grote crisissituatie nodig zijn. Daardoor werd het vooral aanmodderen.
Ten slotte: de onwil.
De onwil om de bestaande manieren van werken en regulering (tijdelijk) drastisch aan te pakken om zodoende snel en adequaat op problemen te kunnen reageren. Alles bleef qua manier van werken en reguleren zoals, het voor maart nog was.
Deze vier factoren samen zijn de oorzaak van vele grote problemen, die er zijn ontstaan. Ik zal daar een opsomming van geven (het aantal is zeker niet compleet):
Amateuristische dataverzameling en datapresentatie
De dataverzameling was vanaf het begin een groot drama. Terwijl goede data cruciaal zijn om te begrijpen hoe de crisis verloopt en om goed in te kunnen schatten, wat de komende tijd zal brengen en welk beleid er gevoerd moet worden. De data waren niet accuraat, niet actueel en niet compleet. Dat kwam deels doordat die dataverzameling was uitbesteed aan de afzonderelijke GGD’s. En deels kwam het doordat er geen goede dataverzamelings-deskundigen bij werden betrokken. En last but not least: omdat de ICT die daarbij gebruikt werd, oud en achterhaald was. Dat dit de situatie was in maart is wellicht begrijpelijk. Maar besef dat sindsdien amper iets is veranderd.
Wat voor de dataverzameling geldt, gold evenzeer voor de datapresentatie. Mocht u me niet willen geloven dan raad ik u aan de website van het RIVM op dat punt eens te vergelijken met die van de tegenhanger van het RIVM in België. En probeer eens de interactiviteit uit van die site plus de informatie per gemeente. Besef dat in Nederland die cruciale informatie niet via het RIVM mooi toegankelijk is gemaakt, maar particulieren met veel kennis en inzet, dit soort cijfers op hun eigen platform wel presenteren. Dit is er zo eentje (BD Locator).
Kennis inzetten
En via Twitter heb je ook verschillende soorten data bij mensen als @mzelst, @YorickB, @EdwinVeldhuizen, @TijnBroekman en nog een aantal anderen. Dit op basis van de open, maar incomplete, data van het RIVM. Zo staat er niet bij hoeveel testen er per dag zijn uitgevoerd. Maar hoe moeilijk was het geweest, die bewuste deskundigen in te schakelen bij de dagelijkse rapportage van het RIVM, als de kennis of capaciteit om dit goed te doen niet in voldoende mate aanwezig was/is?
Het Coronadashboard van de overheid vormt een weerslag van de punten 1 en 2. Het heeft dan ook geen zin om daar nu verdere dieper op in te gaan. Maar is van een droevige qualiteit.
Plus dat er hele grote kansen zijn gemist door aan het testen van (inmiddels meer dan 6 miljoen Nederlanders) geen online vragenlijst te koppelen. Vanuit een anonieme open source databestand zou tot en met het niveau van gemeentes veel belangwekkende informatie kunnen komen. Juist over het verloop van de verspreiding van het virus. Dat zou ons veel meer geleerd hebben over de mate en wijze van verspreiding in relatie tot belangrijke factoren van de samenleving en omgeving. Wat we nu wekelijks via het RIVM krijgen is slechts een druppel op een gloeiende plaat. Dit heb ik meer dan een half jaar geleden al voorgesteld.
Tranentrekkende bureaucratie en gebrek aan slagvaardig opereren
Het maakt eigenlijk niet uit welk onderwerp het was, maar iedereen die met mogelijke oplossingen in de richting van de overheid kwam, meldde daarna hetzelfde. Of het nu aanbieders van medische mondkapjes betrof, testlaboratoria, sneltesten of de aanbieder van een schip met 600 ziekenhuisbedden inclusief personeel: men kwam er nooit doorheen.
Men werd hetzij van het kastje naar de muur gestuurd of men kreeg al direct een afwijzing. Op geen enkele wijze leek men af te willen wijken van uitgestippelde routes. Op geen enkele manier kregen die mogelijke aanbieders het gevoel dat er sprake was van een crisissituatie, waarbij men bereid was om mee te denken over een andere aanpak.
Belangen
Daarbij was het helemaal moeilijk als er sprake was van bestaande belangen, waarbij belanghebbenden ook nog bij het besluitvormingproject waren betrokken (zoals de testlaboratoria vab de ziekenhuizen). Het meest duidelijk was dat misschien wel bij het uitbreiden van de ziekenhuiscapaciteit.
De aanbieder van het schip met 600 plaatsen, inclusief personeel, kwam niet eens bij iemand aan tafel. Het is zoals Marcel Levi het zei toen hij daarover in Buitenhof werd geinterviewd. In Engeland vindt de besluitvorming top-down plaats rondom de gezondheidszorg. En in Nederland is iedereen en niemand de baas. Terwijl ook de financiering van de zorg via particuliere verzekeringsbedrijven loopt, wat het geheel blijkbaar ook nog complexer maakt.
Bron- en contactonderzoek
Ook het Bron- en Contactonderzoek van de GGD’s leed aan de problemen van zowel de decentrale opzet. (Waardoor o.a. de procedures niet overal identiek waren), en een slecht ICT-systeem. In april kon via Nieuwsuur gezien worden op wat voor grootschalige en professionele wijze de aanpak in Duitsland was. (Met een hele operatie in het stadion van Allemania Aachen). In Nederland zag je verslagen van de medewerkers op de centrale supportafdeling voor de BCO’s, waar extra belcapaciteit was. Dat als een medewerker dan ging helpen bij een andere GGD, dat men zich dan weer moest inlezen in een andere procedure van die bewuste GGD.
Waar deze problemen ook op een dramatische wijze aan de oppervlakte komen is als men ziet wat er gebeurt met de mensen die zich hebben aangemeld om bij de zorg te willen bijspringen. De Volkskrant had op 1 januari een artikel over dat onderwerp. Het artikel heette “Broodnodige extra handen aan het bed raken verstrikt in het bureaucratisch web”.
Een ex-verpleegster die zich in oktober had aangemeld, heeft alleen maar werk verricht via het invullen van allerlei formulieren. Maar ook na drie maanden heeft ze nog geen uur gewerkt. Uit de 8000 aanbieders, die gekwalificeerd bleken te zijn bij de crisis in de eerste golf, hadden maar 2400 werk gekregen. Uit het artikel bleek hoe weinig flexibel men is om te zorgen dat die extra handen snel en goed kunnen worden ingezet.
Iets vergelijkbaars zien we vanuit een andere invalshoek. Ik heb contact met diverse huisartsen die aangeven dat via een andere aanpak er gezorgd kan worden dat minder Covid-patiënten in het ziekenhuis belanden. Plus dat die patiënten als ze er wel inkomen en weer aan de betere hand zijn, weer eerder naar huis kunnen gaan.
Geneesmiddelen
Daarnaast zien we dat vanuit gerenommeerde bronnen uit de wereld blijkt dat bepaalde goedgekeurde geneesmiddelen voor andere aandoeningen positief blijken te werken bij de bestrijding van Covid-19. Of dat men via bepaalde voedingssupplementen (zoals Vitamine D) het eigen immuniteitssysteem kan versterken. We zitten nu in een crisis, dus je zou mogen verwachten dat dit soort ervaringen serieus worden bekeken. Dat ervaringen uit het buitenland meetellen. En zo nodig snel een onderzoek zou worden uitgevoerd. Maar niets van dit alles.
Het lijkt erop dat alleen t.a.v. vaccinatie men veel sneller opereert dan anders, maar dat ten aanzien van die alternatieve lijnen, men dezelfde eisen stelt als in het verleden. En het dus niet wordt onderzocht of zolang zal duren dat de uitkomst niet relevant is. Juist tijdens een crisis als deze zou je huisartsen veel meer ruimte moeten bieden dat te doen wat zij denken dat goed is voor hun patiënten. On vervolgens die ervaringen met elkaar te gaan delen.
Representatief voor de wijze waarop de overheid opereert is bij het ventilatieplan voor Scholen. Pas half augustus werd door het Ministerie een commissie ingesteld om de ventilatiesituatie op scholen te inventariseren. Toen op 1 oktober het rapport uitkwam, meldde het ministerie dat er 360 miljoen beschikbaar kwam om de ventilatie situatie in scholen te verbeteren.
Om aanvragen te kunnen doen, moest de regeling nog verder worden uitgewerkt. Nu blijkt dat scholen pas per 1-1-2021 hun aanvraag konden indienen. Dus voordat met dat geld die verbeteringen worden aangebracht, zal het weer zomer zijn. Ongetwijfeld zal de minister en het ministerie zeggen dat het toch wel heel snel gegaan is. En onder normale omstandigheden is dat ook zo. Maar het zijn geen normale omstandigheden.
En het patroon dat we nu zien t.a.v. de uitrol van het vaccineren vertoont dezelfde kenmerken van datgene wat hierboven al beschreven staat.
De gemeenschappelijke noemer
Helaas kan ik met nog veel meer voorbeelden komen. De gemeenschappelijke noemer is dat de overheid en de instituten (zoals het RIVM, de GGD’s, de Inspectie van Gezondheid, de Gezondheidsraad) zijn blijven opereren zoals ze het altijd al deden. En de procedures wilden handhaven zoals ze al voor de crisis golden. En dat had het kabinet ook met één pennenstreek kunnen doorbreken.
Door de verschillende structuren onder een eenhoofdige centrale leiding te plaatsen. En via noodregelingen bestaande procedures tijdelijk buiten werking te stellen. Met vooral de opdracht om zo goed en zo snel mogelijk de vele problemen die er lagen en liggen aan te pakken.
Maar dat heeft de regering niet gedaan. Terwijl met die pennenstreek wel bedrijven en organisaties gesloten werden of verplicht werden hun aanpak ingrijpend te veranderen. Die maatregelen werden ook landelijk genomen. Niet inspelend op specifieke situaties van die bedrijven of organisaties deed de overheid t.a.v. hun eigen functioneren vrijwel niets.
En als de besmettingscijfers niet verliepen zoals uit de modellen van het RIVM bleek, dan volstond men om de burgers de schuld te geven dat men zich niet aan de genomen maatregelen hield. Zonodig werden er vervolgens nieuwe maatregelen genomen om mensen toch tot het gewenste gedrag te dwingen. Dat een deel van die maatregelen ineffectief zijn en andere maatregelen worden genegeerd kan in ieder geval voor onze overheid en het RIVM en OMT niet de oorzaak zijn. Want de maatregelen waren perfect en als het mis ging ligt het aan de mensen, zoals Van Dissel ook weer in december bij interviews, zoals in De Volkskrant, vertelde.
Moedeloosmakend
En zo zijn we eigenlijk al sinds maart op een ineffectieve en moedeloosmakende aanpak bezig. In plaats van gebruik te maken van de wil van veel mensen om bij een crisis echt iets te kunnen betekenen, heeft men er eigenlijk vrijwel alles aan gedaan om Nederlanders te ontmoedigen een bijdrage te leveren.
Ik ben bang dat dit alles pas ergens in 2022-2023 via evaluaties ook in officiële rapporten terecht zal komen. Maar daar hebben we nu niets aan. En zullen we pas weer ergens in het voorjaar uit deze donkere tunnel vandaan komen. Hoewel ik bang ben dat men ook op dat punt niets van vorig jaar heeft geleerd.
U heeft zojuist gelezen: Zij hebben het slecht voor elkaar en wij krijgen de schuld.
Volg Maurice de Hond op Twitter | YouTube | Facebook | LinkedIn.
Wilt u ons blijven helpen om die evaluaties ook nu al te kunnen publiceren? Klik dan hier voor een kleine financiële donatie.
