Hoe de derde golf de pandemie (hopelijk) gaat veranderen

Leestijd: 7 minuten

Als je de media volgt in Nederland is er een soort consensus dat er een grote derde golf op ons afkomt. Die komt door de snelle toename van de Britse variant in Nederland.

Bij hun weekrapportage meldde het RIVM dat van iedereen die besmet werd tussen 26 januari en 2 februari twee derde besmet werd door de Britse variant. Een week ervoor zou dat ruim een derde zijn. In de loop van maart zou daardoor code zwart in de ziekenhuizen uitgebroken zijn. Maar de kans dat het in die grote mate gaat gebeuren acht ik klein.

Door wat er echt gaat gebeuren de komende weken, hoop ik dat er door de regering en de media de echte lessen worden geleerd. Dan met grote gevolgen voor de rest van het verloop van de pandemie.

Maar eerst, hoe ziet het er nu uit.

Zo staan we er nu voor

Laten we eerst zien wat de huidige situatie is op basis van de beschikbare cijfers. Die cijfers zijn afkomstig van het RIVM/GGD en de Stichting NICE. Dus de cijfers waar het RIVM zich ook op baseert.

In de onderstaande grafiek staan vier cijfers weergegeven. Die zijn enerzijds in schaal aangepast om ze alle vier in dezelfde grafiek te krijgen. En op de tijdschaal zijn de ziekenhuisopnames vijf dagen verschoven. Dit omdat er qua tijd blijkbaar 5 dagen verschil is tussen het gemiddeld moment dat men zich laat testen en dat men in een ziekenhuis wordt opgenomen. Alle cijfers zijn een 7-daags voortschrijdend gemiddelde.

• De blauwe lijn betreft de ziekenhuisopnames met Covid-19 volgens opgave van NICE.
• De gele lijn betreft de positieve testuitslagen afgezet naar de eerste dag van symptomen of de testdag volgens opgave van het RIVM (gedeeld door 35).
• De groene lijn betreft het aantal uitgevoerde testen per dag (gedeeld door 300).
• De paarse lijn betreft het promillage van de positieve testen van de uitgevoerde GGD.

Hieronder ziet u de grafiek van de afgelopen 5 maanden. Met daarin ook een aantal belangrijke momenten aangegeven.

We zien vier fases:

1 – Tot half oktober snelle stijging van positieve testen en ziekenhuisopnames. Ook het percentage positieve testen steeg snel.

2 – Tussen half oktober en eind november een vrij snelle daling van het aantal positieve testen. De daling van de ziekenhuisopnames ging in een langzamer tempo. De daling werd ingezet ongeveer een week na de start van de eerste lockdown (14 oktober).

3 – Tussen eind november en de derde week van december zien we een snelle stijging van de positieve testen en een snelle stijging van het aantal uitgevoerde testen. Juist omdat het percentage positieve testen veel minder snel steeg, is een fors deel van de stijging in die periode kwam doordat er veel meer getest werd. (Binnen 2 weken een stijging van bijna 40%). De opgaande lijn van de ziekenhuisopnames verliep langzamer dan de opgaande lijn van het aantal uitgevoerde testen. Ook het hoogtepunt lag wat lager. Dat de blauwe lijn in de tijd een later hoogtepunt had, komt vooral doordat er tussen 24 december en 4 januari abrupt veel minder is getest. Dat is goed uit de groene lijn op te maken.

4 – Na begin januari zien we een gestage daling. De blauwe lijn loopt (net zoals vanaf eind oktober) langzamer terug. We zien dat het aantal personen dat getest wordt langzaam afneemt. En het aandeel positief getesten na eerst langzaam  gedaald zijn inmiddels stabiliseert. Dat de gele lijn verder gedaald is hangt samen met de afname van het aantal testen.

De Britse variant en de derde golf

Als je naar die grafiek kijkt en de meest recente cijfers van de GGD (van 2 februari) dan is er (tot nu toe) nog niets te zien van de Britse variant. Die dus volgens het RIVM twee weken geleden al verantwoordelijk was voor meer dan een derde van de besmettingen.

Nu kunnen daar een aantal redenen voor zijn. Ten aanzien van de Britse variant zou dat kunnen betekenen:

• De verspreiding van de Britse variant is nog niet zover als het RIVM stelt.
• De Britse variant is minder besmettelijk dan aangenomen wordt.
• Met de maatregelen die er zijn/de verandering in het gedrag van de mensen, die is ontstaan kan deze Britse variant minder toeslaan. (Zie bijvoorbeeld de grote dalingen in Ierland en Engeland sinds tweede week januari).

Toch scheppen de afgelopen dagen vanuit RIVM, OMT, de regering en de media het beeld dat het zeker is dat die derde golf gaat komen. En die wordt hoger dan wat we tot nu toe hebben gehad. En veel mensen zijn weer heel angstig en vrijwel alle maatregelen worden verlengd tot begin maart.

Het beeld is veel genuanceerder

De manier waarop de dreiging van de Britse variant wordt gepresenteerd en de derde golf als een onvermijdbaar verschijnsel wordt aangekondigd, is een bewijs van bewustzijnsvernauwing waar Prof. Desmet het over had. Alle andere componenten die inspelen op de mate van verspreiding van het virus worden daarbij genegeerd.

Toch spelen die een rol, Ik zal er enkele noemen:

In maart vorig jaar had niemand antistoffen. Dus iedereen kon besmet worden. Inmiddels is dat niet meer het geval. De schattingen van die cijfers lopen sterk uiteen. Het loopt ergens tussen de 20% en 70%. Zelf schat ik dat het in Nederland rond de 35% is. 

Als we even van dat aantal uitgaan betekent het wel, simpel gezegd, dat nog maar 65% van de Nederlanders besmet kunnen worden. Want van iedere persoon die een besmettelijk iemand ontmoet is kan een derde niet meer besmet worden. (Nogmaals: dit is maar een keuze van die cijfers. Er circuleren cijfers die lager zijn en veel hoger).

Er is onmiskenbaar (en gelukkig wordt dat meer erkend) een seizoenspatroon herkenbaar bij Covid-19. Ik beschreef dat in mei vorig jaar. Als het weer warmer wordt dan zijn de omstandigheden voor het virus om zich te verspreiden in onze gebieden veel ongunstiger. (Dat komt met name door de grotere hoeveelheid water in de lucht en dat mensen minder binnen zijn met gesloten ramen). Dat patroon is vorig jaar in de lente in onze gebieden te zien.

Een snelle daling van het aantal besmettingen, die zeker niet alleen afkomstig is door de maatregelen. We hebben die daling ook in Zweden gezien, maar alleen langzamer. Ook de komende maanden zullen we dat gaan ervaren. Het hangt ervan af, wanneer het weer duidelijk verbeterd. En wanneer gaat het waterniveau naar hoger dan 6 gram per kilogram. En dat gebeurt doorgaans rond eind maart/begin april. Het schetsen door Van Dissel van een derde golf in april en mei is uitermate onwaarschijnlijk.

Juist omdat we de komende week een koude periode krijgen wil ik op deze plek ook een vermoeden delen, dat ik vorig jaar in maart/april kreeg. In gebieden waar de temperatuur echt laag is (de hele dag onder nul) lijkt het erop dat de verspreiding van het virus duidelijk wordt gehinderd. Dat zag ik toen in Canada en de staten rondom de grote meren in de VS. Ik heb er geen echte verklaring voor en ik weet het niet zeker, maar het zou mij niet verbazen als de komende week het koude weer een dempende werking heeft op de verspreiding van het virus, Brits of niet.

Nog steeds wordt bij de maatregelen en de communicatie van de regering een belangrijke verspreidingsweg vrijwel genegeerd. Wereldwijd zijn er steeds meer bewijzen dat een groot deel van de besmettingen verlopen door de lucht. Het virus wordt dan ingeademd en komt direct in de longen terecht. Dat gebeurt dus zowel op grotere afstand dan 1,5 meter, maar ook op een kortere afstand. De kans dat je besmet wordt via een grote druppel, die in je neus of mond komt, is veel kleiner dan dat je microdruppels inademt, die iemand anders uitstoot die aan het praten is en die in je longen terecht komen.

Ik heb dat steeds benoemd als het grote lek in de set aan maatregelen. Met name de grote uitbraken in zorginstellingen (die zorgen voor meer dan de helft van de overlijdensgevallen) hadden in grote mate voorkomen kunnen worden. Maar ook hadden, ik schat, de helft van de besmettingen voorkomen kunnen worden. Hoewel het veel langzamer gaat dan ik hoopte, zie je steeds meer dat bewustzijn bij de mensen in het veld. Ook dat heeft effect/gaat effect hebben op de cijfers.

Gevangen

Dus al die verhalen dat er een grote derde golf op ons afkomt en dat we alle maatregelen moeten handhaven (of zelfs nog meer dan dat doen) is slechts een mogelijk scenario. En als je alles overziet ook niet een scenario dat een heel grote kans heeft zich ook echt zo voor te gaan doen.

De kans dat we dat binnenkort een verandering in het beleid kunnen tewerkstelligen acht ik miniem. We zitten echt gevangen in het model, zoals ik in dit blog beschreef.

Daarbij kan je ook al weten wat er de komende weken gaat gebeuren:

• Als de cijfers laag blijven of de stijging blijft beperkt dan komt het dus door de maatregelen. (Want het model was en is goed, daar wordt niet aan getwijfeld).
• Als de cijfers stijgen (maar vrijwel zeker niet in het tempo, die Van Dissel en Kuipers hebben voorspeld), dan zal er toch gesteld worden dat het te danken is aan de maatregelen dat het complete zwarte scenario niet uitgekomen is.

En welke van deze varianten zich ook zal gaan voordoen, hoe de cijfers er ook uitzien, in alle gevallen zal het ook eind februari tot maar één conclusie leiden. De maatregelen werken, de cijfers zijn nog niet laag genoeg, dus we moeten (de meeste) van de maatregelen handhaven.

De enige kans tot meer ruimte is dat er op 17 maart verkiezingen zijn. En wellicht de regering toch graag wil dat er wat maatregelen worden afgebouwd. Het zou mij niet verbazen (en dat had ik al voorspeld in oktober jl.) dat op 2 of 9 maart diverse verzachtingen zullen ingegaan. Zoals de avondklok die wordt afgeschaft, alle winkels mogen open, bepaalde sportactiviteiten worden meer toegelaten en contactberoepen mogen (tijdelijk) weer. Dat zal het OMT wel – met tegenzin – gaan adviseren. (Dus met wat tegenwerpingen, zoals nu ook rondom de basisscholen.)  Maar toch met voldoende ruimte voor Rutte om dit dan aan de vooravond van de verkiezingen te besluiten.

Ongerust

Ik vrees met grote vreze, dat het dan tot ergens in april/mei duurt (zelfs met veel betere cijfers) dat er nog steeds veel maatregelen gehandhaafd blijven. Er is wel weer een nieuwe routekaart (waar ook nog veel over te zeggen is), maar ik ben er niet gerust op hoe die toegepast gaat worden. Zeker ook bij de cijfermatige bepaling wat het risiconiveau is zijn er zoveel keuzes mogelijk, dat ik denk dat men daarbij ook van het meest negatieve zal uitgaan.

Juist omdat ook de afgelopen week heeft laten zien hoe makkelijk er paniek gezaaid wordt met het aankondigen van de derde golf en de regering daar makkelijk in meegesleept wordt, heb ik weinig fiducie in grote verlichtingen van de maatregelen in de volgende 8 weken.

Het enige exit-scenario dat de regering blijkbaar ziet, is het vaccineren. Maar dat lukt ze ook niet echt goed om te organiseren. Het effect van het vaccineren van de kwetsbare mensen in Nederland, zal pas ergens in de tweede helft van april/eerste helft mei merkbaar zijn. En dan staan er al veel meer seinen op groen.

Het enige lichtpunt

Of we in april/mei echt gaan langzamerhand terugkeren naar een vorm van normaal, hangt vooral af in welke mate de regering en de media en de bevolking zich kunnen ontworstelen van de angstverhalen die vanuit RIVM en OMT op ons af kunnen krijgen.

Je moet hopen dat de komende weken als de angstvisioenen die ons voorgeschoteld worden, niet in die mate uitkomen, velen zich wel realiseren dat er veel niet klopt aan het model dat gehanteerd wordt en de angst die op basis daarvan gecreëerd wordt. En dat men dan niet weer de oren laat hangen aan de nieuwe angstverhalen die we ongetwijfeld krijgen voorgeschoteld.

Zodat er meer zicht komt op de gigantische nevenschade die we als samenleving oplopen door alle maatregelen en gaan handelen om die schade verder te voorkomen.

U heeft zojuist gelezen: Hoe de derde golf de pandemie (hopelijk) gaat veranderen.

Volg Maurice de Hond op Twitter | YouTube | Facebook | LinkedIn.

Help ons de ontwikkelingen te blijven volgen en duiden. Klik hier.