De Covid-19 sleutelcijfers

Leestijd: 7 minuten

Bij het beoordelen van de gang van zaken rondom de verspreiding van Covid-19 in Nederland spelen getallen een prominente rol. Nu heb ik al vele keren gewezen op de problemen, die er zijn rondom de cijfers die bekend worden gemaakt.

Problemen die deels afgevangen hadden kunnen worden en deels niet. Want het is bijvoorbeeld praktisch onmogelijk om continu te bepalen hoeveel Nederlanders echt besmettelijk zijn. Dat zal altijd een inschatting blijven.

Maar zeker als  belangrijke beslissingen afhangen van de huidige en de verwachte cijfers, is het heel belangrijk om goed te weten wat de cijfers écht zeggen. En juist nu zijn de cijfers extra verwarrend en daardoor gemakkelijk verkeerd te interpreteren.

Op twee belangrijke cijfers zal ik hier dieper ingaan. Zij zijn de cruciale cijfers van dit moment, die we dagelijks horen: Het aantal positief getesten en de ziekenhuisopnames.

Ontwikkeling van het aantal positieve testen

In oktober en december, toen het aantal positief getesten duidelijk stegen, zagen we het aantal personen dat zich kwam testen, ook sterk stijgen. Dat ging gepaard met een forse stijging van het percentage positief getesten. Vanuit de toename van de ziekenhuisopnames vanaf 5 tot 7 dagen na de stijging van het aantal positief getesten, kon opgemaakt worden dat de stijgingen bij het testen samenhingen met de toename van het aantal ernstig zieken.

Maar dat is de afgelopen weken niet het geval. Sinds Pasen zien we een stijging van het aantal positief getesten met bijna 25%. Maar de ziekenhuisopnames staan nu op het zelfde niveau als eind maart.

Er lijkt iets veranderd te zijn in die relatie tussen het aantal positief getesten en de ziekenhuisopnames.

Dus laten we eerst inzoomen op de positief getesten. De grafiek hieronder laat zien hoe het aantal positief getesten zich ontwikkelde sinds 1 september jl. in relatie tot het aantal mensen dat zich bij de GGD liet testen. (Circa 85% van alle positief getesten in Nederland). Ik maak daarbij onderscheid tussen 4 periodes.

Periode A, B, C

In periode A (1-9 tot en met 1-12) is te zien dat de blauwe lijn (aantal positief getesten) en de groene lijn (het aantal mensen dat zich laat testen) wel een relatie met elkaar heeft. Maar die is minder sterk dan in periode B (1-12 tot 15-2)).

Dat komt mede doordat bij de start van periode B (1-12) men zich veel gemakkelijker kon laten testen (ook zonder klachten). En in ongeveer 1 maand verdubbelde het aantal mensen dat zich liet testen. Het aantal positief getesten steeg met bijna 250%.

In periode A (tot eind oktober) namen de ziekenhuisopnames in vrijwel dezelfe mate toe als het aantal positief getesten.

In periode B (tussen eind november en half februari) zien we dat tussen het laagste en het hoogste punt de ziekenhuisopnames in mindere mate toe namen dan het aantal positief getesten. Als de mate van samenhang in periode A op 1 wordt gesteld, was dat in deze periode 0,7.

In periode C (tussen 15-2 en 8-4) zien we een duidelijk ander patroon. Een zeer sterke stijging van het aantal mensen dat zich liet testen, terwijl het aantal positief getesten minder hard steeg. Het aantal positief getesten in die periode steeg in december met 90%.

Maar bij de ziekenhuisopnames in die periode was maar 35%. Dus de relatie tussen de ziekenhuisopnames en het aantal positief getesten nam verder af. Nu was die factor van samenhang nog 0,4.

Periode D

Inmiddels zitten we weer in een nieuwe en andere periode (D). Het aantal mensen dat zich laat testen stijgt amper. Maar we zien wel een duidelijke stijging van het aantal positief getesten (in drie weken met bijna 25%). Nu weten we al dat als we de periodes A tot en met C bekijken, dat de samenhang tussen het aantal positief getesten en ziekenhuisopnames minder sterk wordt.

Het is aannemelijk dat die factor nu weer een stuk lager is dan de 0,4 van periode C. Maar omdat het aantal mensen dat zich laat testen niet echt stijgt, zou de stijging van het aantal positief getesten ook een andere reden kunnen hebben

Voor een indicatie daarvan kijk ik weer naar het project “Testen voor Toegang”. Ik schreef er donderdag over. Slechts 0,15% van alle 62.500 getesten hadden een positieve uitslag. Terwijl de schatting van het RIVM voor heel Nederland een stuk hoger ligt, namelijk 1 %!  

Na aftrek van de mensen met symptomen, die niet naar de teststraat van “Testen voor Toegang” zijn gegaan en mogelijke foute metingen van het sneltesten, schat ik dat die inschatting van het RIVM voor Nederland op dit moment een factor 3 keer te hoog is!

In dat kader is het ook opmerkelijk dat bij de schatting van het aantal besmettelijken sinds de derde week van februari het RIVM komt met een stijging van 60%. Terwijl de stijging van de virusdeeltjes in het rioolwater in die periode slechts met 20% is gestegen. Ook weer een teken dat het verloop van het aantal positief getesten in Nederland een steeds minder goede afspiegeling is van de werkelijke ontwikkelingen onder de bevolking.

Ander patroon

Het zou me niet verbazen dat de cijfers van het RIVM en GGD nu mede een ander patroon hebben. Dit omdat er steeds meer buiten de GGD-teststraten wordt getest. Niet alleen bij “Testen voor Toegang”, maar ook bij de sneltesten, die je thuis kunt uitvoeren. Desgevraagd kan het RIVM/de GGD niet meedelen wat er gebeurt met de meldingen van die professionele sneltesten van positieve uitslagen.

Worden die gewoon opgeteld bij de cijfers van de GGD (en dat heb ik van iemand gehoord die bij de GGD werkt)?  En wat voor effect heeft het als mensen die thuis positief getest zijn naar de GGD gaan om een bevestiging te krijgen? In dat geval neemt het aantal positief getesten en het percentage positief getesten bij de GGD toe, zonder dat er bij de bevolking iets is veranderd.

Behandelingsmethodes

Maar het niet in dezelfde mate meestijgen van de ziekenhuiscijfers zou ook kunnen liggen aan betere behandelingsmethoden van de huisartsen en het effect van de vaccinatie. Nu kan al ingeschat worden dat door de vaccinatie rond de 40 ziekenhuisopnames per dag minder zijn. (Met name vanuit de groep boven de 80 jaar). Dus dat zou ook de reden kunnen zijn dat de ziekenhuisopnames het aantal positief getesten niet volgt. Maar dan toch blijft het vreemd dat het aantal mensen dat zich laat testen niet stijgt, terwijl het aantal positief getesten.

Mijn conclusie op dit moment is in ieder geval dat de cijfers per dag van het aantal positief getesten geen voorspellende waarde (meer) hebben voor de ziekenhuisopnames.

Zeker ook als we door o.a. Madrid weten dat de PCR-test juist bij dalende cijfers een duidelijk stijgend percentage false-positives laat zien.

Meer jongeren in de ziekenhuizen/op de IC’s

Juist omdat ik de ontwikkelingen in Israël intensief heb gevolgd toen daar het vaccineren snel op stoom kwam, zagen we daar in januari/februari een trend, die nu ook in Nederland herkenbaar is.  Dit is de grafiek van de ontwikkeling van de ernstig zieken naar leeftijdsklasse in Israël op 10 februari.

Besef daarbij dat rond 10 januari in Israël de dalingen van alle cijfers waren ingezet en dat rondom 20 januari in Israël al  75% van de groep boven de 60 jaar gevaccineerd was. Op 10 februari was echter de groep Ic-patiënten onder de 60 jaar gestegen met 45% t.o.v. een maand eerder!

Stijging

Goed valt te zien dat bij de groep waarvan al veel mensen gevaccineerd zijn (de oudsten), de cijfers duidelijk dalen. Maar niet bij de groep die op dat moment nog amper was gevaccineerd. Daar zijn de cijfers fors gestegen. Maar wat heel opmerkelijk is, is dat die stijging van de ernstig zieken onder de 60 jaar veel sterker was dan het aantal positief getesten in de weken ervoor in die groep. Die groei van de 60- kwam in overgrote mate van de groep tussen de 40 en 60 jaar.

En ook in Nederland zien we nu een min of meer vergelijkbaar patroon. Ons vaccinatiebeleid (en -tempo) verschilt van die van Israël. Dus we kunnen de situatie nu in Nederland niet één op één vergelijken met Israël eind januari. Maar ik denk dat dit overeenkomstige patroon een reden heeft.

Kijk naar het verloop van de opnames naar leeftijd in Nederland in de ziekenhuizen (met dank aan Yorick Bleienberg, @YorickB). Goed is te zien dat vanaf half maart de ontwikkeling per leeftijdsgroep fors uit elkaar is gaan lopen. Terwijl bij de groep boven de 80 jaar (de twee blauwe lijnen) het aantal opnames per dag gedaald is van 50 per dag naar 20, zien we bij de groep tussen 50 en 69 jaar een stijging van meer dan 75%. (van 50 naar 90).

Dus de daling van de groep boven de 80 jaar wordt volledig teniet gedaan door de stijging van de groep tussen de 50 en 69 jaar! Iets wat aanvankelijk ook in Israël te zien was.

Boek

En, zoals gezegd, die stijging van 45% in Israël van de ernstig zieken in de ziekenhuizen onder de 60 jaar was niet in die sterke mate te zien bij het aantal positief getesten in die leeftijdsklasse.

Ik weet het niet 100% zeker, maar dit patroon doet me denken aan een heel interessant boek over data en de gezondheidszorg in Engeland of de VS van 40-50 jaar geleden. (Ik kan het boek helaas niet terugvinden). Bij de besluitvorming in de gezondheidszorg (dus keuzes die huisartsen, specialisten en ziekenhuizen maken) spelen een combinatie van factoren ook een rol. Allereerst natuurlijk de professionele diagnose. Maar ook kan meespelen de capaciteitsproblematiek en ook het financiële component.

• Als er veel capaciteit is in de ziekenhuizen of op IC’s, dan kunnen de keuzes anders zijn, dan als er weinig capaciteit is. Als een huisarts weet dat het moeilijk is om een bed te vinden voor zijn patiënt dan zal hij bij mensen, waar hij over twijfelt of ze wel of niet naar het ziekenhuis moeten, ze eerder thuis laten dan als hij weet dat er veel capaciteit in het ziekenhuis is. En bij de keuzes binnen het ziekenhuis zal dit ook een rol spelen.
  
• Uit het boek bleek ook dat het erop leek dat als de financieringsvoorwaarden  veranderden, ook de patronen in de zorg wat veranderden. Daarbij gingen de keuzes meer in de richting van een verhoging van de inkomsten voor het ziekenhuis en de artsen.

Let wel: ik schrijf dit, zonder een waardeoordeel te geven. En ook niet dat dit een bewust proces is dat door iedereen in gelijke mate wordt gedaan. Maar uit de macro-cijfers bleek wel dat zoiets aan de hand was.

En ik denk dat zowel in Israël als in Nederland de afname van de zorgvraag in ziekenhuizen en op IC’s van de oudste groep patiënten, op de één of andere manier gezorgd heeft voor een toename van ziekenhuisopnames van de groep die nog niet of weinig is gevaccineerd!

Wat kunnen we de komende weken verwachten?

Naarmate die zorgvraag van de oudste groep patiënten verder afneemt (met nu ook de stijging van het aantal vaccinaties van de groep onder de 80 jaar) zal die stijging van het aantal opgenomen patienten onder de 60/70 jaar ook ombuigen in een daling. En dan gaat het hard naar beneden. In Israël gebeurde dat in de laatste week van februari.

Geluiden, die me wel bezorgd maken, komen van de huisartsen. Ik heb meerderen gesproken, die ten einde raad waren. De belasting op hun praktijk door het vaccinatie-gedoe was en is enorm. Het is vele malen zwaarder dan het organiseren van de griep-vaccinaties in oktober/november van ieder jaar.

Ik heb van diverse artsen begrepen, dat door de druk op de praktijk van het organiseren van het vaccineren en het te woord staan van bezorgde patiënten (hetzij omdat ze sneller willen worden gevaccineerd of omdat ze bang zijn voor het vaccin. Met name dat van AstraZeneca) dat de overige zorg van de patiënten er (sterk) onder leidt.

En dat zal mede kunnen leiden tot meer ziekenhuisopnames van Covid-19 patiënten, terwijl er ondertussen steeds meer huisartsen de beschikking krijgen over middelen en medicijnen om de patiënten thuis goed te kunnen behandelen.  

Helaas duurt het nog twee weken voordat het weer boven de 15 graden uit zal gaan komen. Dat is heel anders dan vorig jaar, toen we in april 20 dagen hadden boven de 15 graden. Maar het bovenstaande geeft vertrouwen dat ergens in de komende weken het aantal ziekenhuisopnames fors zal gaan dalen.

U heeft zojuist gelezen: De Covid-19 sleutelcijfers.

Volg Maurice de Hond op Twitter en YouTube.

Steun ons werk en deze site via een (kleine) donatie. Klik hier.